Prawo do wypoczynku i corocznych płatnych urlopów

The right to rest and annual vacation leave with pay

Право на отдых и оплачиваемый ежегодный отпуск

Tradycyjne rozumienie prawa w relacji państwo – jednostka

Prawo do wypoczynku jest jednym z elementów prawa każdego (czyli zarówno pracowników, jak i osób zatrudnionych na innej podstawie, samozatrudnionych, a nawet pracowników tzw. szarej strefy) do korzystania ze sprawiedliwych i korzystnych warunków pracy.

Państwa mają obowiązek tworzenia prawa i zapewnienia dostępu do sądowych i pozasądowych (np. mediacje) sposobów rozstrzygania sporów pracowniczych w zakresie:

  • wypoczynek i wolny czas
  • rozsądne ograniczenie czasu pracy
  • okresowe płatne urlopy
  • wynagrodzenie za dni świąteczne [1]

Jak to prawo rozumieć w kontekście biznesu?

Przedsiębiorstwa mają obowiązek zapewnić wszystkim zatrudnionym:

  • 8-godzinny dzień pracy; możliwa jest jednak elastyczna organizacja czasu pracy, praca zmianowa, praca w sytuacjach awaryjnych itp.
  • 40-godzinny (maksymalnie 48-godzinny) tydzień pracy
  • dzienne i tygodniowe okresy odpoczynku
  • coroczny płatny urlop wypoczynkowy
  • wynagrodzenie równe wynagrodzeniu za normalny dzień pracy za dni urzędowo wolne od pracy

Przykład pozytywny

W przedsiębiorstwie zatrudnieni są pracownicy mający w życiu prywatnym różne obowiązki: opieka nad starszymi rodzicami, odprowadzanie dziecka do przedszkola, udział w szkoleniu itp. Pracodawca tam, gdzie to możliwe, wprowadza elastyczne rozwiązania w zakresie czasu pracy tak, aby możliwe było pogodzenie życia prywatnego i pracy.

Większość pracowników korzysta ze służbowych telefonów, komputerów i innych urządzen elektronicznych. Przyjęta jest jednak zasada, zgodnie z którą poza godzinami pracy wolno im zostawić je w biurze lub wyciszyc tak, aby nie musieli zajmować się sprawami służbowymi w czasie wolnym. W ten sposób realizowane jest prawo pracowników do „odłączenia”.

Przykład negatywny

W firmie X działającej w branży turystycznej pracownicy po skończonym dniu pracy pełnią tzw. dyżury: mają odbierać zgłoszenia telefoniczne i rozwiązywać problemy klientów przez całą dobę. Następnego dnia rozpoczynają pracę o 8.00, tak jak otwarte jest biuro. Narusza to prawo pracownika do wypoczynku.

Klient firmy Z odwołał zaplanowany na kolejne dwa dni audyt. W związku z tym dział planowania nakazał pracownicy prowadzącej audyt w rozliczeniu czasu pracy na te dni wykazać urlop wypoczynkowy, mimo że mogłaby poświęcić ten czas na wykonywanie zaległej pracy biurowej, a jej urlop zaplanowany jest w innym czasie. Ponadto nakazano pracownicy wpisać adnotacje o urlopie także w poprzednim tygodniu, kiedy wykonywała pracę zdalnie. Polecenia takie są niezgodne z przyjętymi w Kodeksie pracy regułami udzielania urlopu wypoczynkowego.

Jakie działania, zgodnie z Wytycznymi ONZ dot. biznesu i praw człowieka, powinna podjąć firma? (przeciwdziałanie, łagodzenie skutków)

Pracownik działu HR zauważył, że niektórzy pracownicy przepracowali nawet 300 godzin w ciągu miesiąca. Okazało się, że to głównie migranci, którzy w krótkim czasie chcieli zarobić jak najwięcej. Pracownicy za godziny przekraczające normę otrzymają dodatkowe wynagrodzenie. Jednocześnie, ponieważ stanowi to także zagrożenie dla zdrowia pracowników ze względu na zmęczenie i możliwość spowodowania wypadku, kierownicy działów planujący pracę oraz brygadziści otrzymali polecenie, aby planować zadania dla pracowników tak, żeby mieściły się w maksymalnie 48-godzinnej normie i zapewniać im co najmniej 11-godzinny odpoczynek w czasie doby i 35-godzinny odpoczynek w tygodniu.

Co zrobić, gdy Twoje prawa zostały naruszone?

Na poziomie firmy

  • Problemy związane z czasem pracy i wypoczynkiem można zgłaszać bezpośrednim przełożonym, do działu kadr lub do zarządu/dyrekcji/właściciela.
  • Jeśli działa związek zawodowy, nawet pracownik niebędący jego członkiem może tam złożyć skargę.
  • Można także skorzystać z wewnętrznego systemu zgłaszania skarg, jeśli taki funkcjonuje w firmie.
  • Jeśli zakład pracy objęty jest działaniem Europejskiej Rady Zakładowej, pracownicy za jej pośrednictwem mogą złożyć skargę do zarządu centralnego.

Skarga do organu niesądowego

  • Nieprawidłowości można zgłosić do Państwowej Inspekcji Pracy.
  • Jeśli pracodawca wyrazi zgodę, można przeprowadzić mediacje.
  • Można złożyć zawiadomienie do Krajowego Punktu Kontaktowego OECD [2] (procedura skargowa jest opisana tu [3]).

Sąd

  • Jeśli pracodawca nie płaci za godziny nadliczbowe, można żądać przed sądem pracy odpowiedniego wynagrodzenia.
  • Naruszenie przepisów o czasie pracy, nieudzielanie urlopu wypoczynkowego stanowią wykroczenie. Można je zgłosić do Państwowej Inspekcji Pracy.
  • Jeśli naruszenie prawa do wypoczynku jest złośliwe lub uporczywe, to przestępstwo. O popełnieniu przestępstwa można zawiadomić Państwową Inspekcję Pracy, policję lub prokuraturę.

Prawo międzynarodowe

Prawo polskie

[1] Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Socjalnych i Kulturalnych. Komentarz, red. Z. Kędzia, A. Hernandez-Połczyńska, Warszawa 2018, komentarz do art. 7 (A. Gałkowski).

[2] Krajowy Punkt Kontaktowy OECD ds. odpowiedzialnego biznesu  

[3]  Procedura postępowania przed KPK OECD

[4]  Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych

[5] Powszechna Deklaracja Praw Człowieka 

[6] KONSTYTUCJA RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ 

[7] Kodeks Pracy

Współpracowaliśmy z:

Skip to content