Tradycyjne rozumienie prawa w relacji państwo – jednostka
Mniejszość jest grupą liczebnie mniejszą od reszty społeczeństwa w danym państwie i nie zajmuje w nim pozycji dominującej. Charakteryzuje się ona cechami etnicznymi, religią lub językiem odmiennymi od reszty społeczeństwa i manifestuje chęć zachowania swojej kultury, tradycji, religii lub języka.
Państwo zobowiązane jest zarówno do nieingerowania w prawa mniejszości, jak i zapewnienia im możliwości ochrony swoich odrębności oraz równego traktowania z pozostałymi członkami społeczeństwa i niedyskryminowania.
Jak to prawo rozumieć w kontekście biznesu?
W kontekście biznesu prawo to obejmuje:
- dostosowanie harmonogramu pracy, zasad przyznawania urlopu (np. w związku z praktykami religijnymi), zasad ubioru i innych praktyk biznesowych do potrzeb grup mniejszościowych, dążąc jednakże do zachowania neutralności w miejscu pracy;
- zapewnienie, że pracownicy mogą posługiwać się w pracy swoim językiem, jeśli nie wpływa to negatywnie na wykonywane obowiązki lub bezpieczeństwo i higienę pracy.
Jeśli przedsiębiorstwo funkcjonuje na obszarach zamieszkanych przez ludność rdzenną (tubylczą), szczególnie istotne jest:
- powstrzymanie się od komercyjnego wykorzystania terenów zamieszkanych przez ludność rdzenną;
- zapewnienie pełnego i świadomego udziału ludności rdzennej w konsultacjach projektów i działań, które mogą bezpośrednio wpłynąć na zamieszkiwane przez nią tereny lub wykorzystywane zasoby;
- pozyskanie wszelkich niezbędnych zgód oraz zezwoleń na działalność gospodarczą na terenach zamieszkiwanych przez ludność rdzenną;
- dokumentowanie sposobu użycia terenów zamieszkiwanych przez ludność rdzenną i uwzględnianie ich roszczeń i potrzeb bez uprzedzeń i dyskryminacji;
- przyznanie osobom zwyczajowo korzystającym z zagospodarowanych komercyjnie terenów – należytego odszkodowania, w procedurze zgodnej z przepisami prawa;
- ograniczenie przypadków przesiedlania ludności rdzennej tylko do sytuacji, w których nie istnieje żadna realna alternatywa;
- przywrócenie do użytku terenów i ułatwienie powrotu na nie ludności rdzennej, w przypadku gdy tereny te nie są już wykorzystywane komercyjnie.
Przykład pozytywny
Spółka X zatrudnia wielu pracowników wyznania prawosławnego z Europy Wschodniej. W okresie prawosławnego Bożego Narodzenia dostosowuje harmonogram pracy tak, aby pracownicy mogli wrócić na święta do swoich rodzin.
Przykład negatywny
Przedsiębiorstwo Y realizuje projekt inwestycyjny, który zaburza funkcjonowanie lokalnego ekosystemu oraz prowadzi do wysuszenia ziemi uprawnej. W efekcie ludność rdzenna zostaje pozbawiona możliwości prowadzenia swojej tradycyjnej działalności gospodarczej.Firma Y z sektora chemicznego wbrew przepisom składuje na terenie magazynów odpady ciekłe zawierające substancje toksyczne. Kierownictwo firmy decyduje się na wylanie trujących odpadów do studzienki ściekowej połączonej kolektorem z pobliską rzeką, która jest popularnym kąpieliskiem lokalnej społeczności. W rezultacie mieszkańcy doznają poważnych problemów skórnych i oddechowych.
Jakie działania, zgodnie z Wytycznymi ONZ dot. biznesu i praw człowieka, powinna podjąć firma? (przeciwdziałanie, łagodzenie skutków)
Firma Z planuje budowę nowego magazynu w okolicach miejscowości zamieszkiwanej przez mniejszość etniczną znaną ze swoich tradycji łowieckich. Przed złożeniem wniosku o pozwolenie na budowę rozpoczyna rozmowy z przedstawicielami mniejszości, aby zdiagnozować potencjalnie negatywny wpływ na ich zwyczajowe praktyki życiowe. Rozmowy pozwalają na zidentyfikowanie ryzyk pogodowych i geologicznych, których nie znało wcześniej kierownictwo firmy. Prócz zmiany kształtu inwestycji, dokonanej w porozumieniu z mniejszością, powołany zostaje do życia fundusz, który wspierać będzie kulturowy rozwój regionu.
Co zrobić, gdy Twoje prawa zostały naruszone?
Na poziomie firmy
Sprawdź, czy istnieje w firmie bezpieczny system składania skarg i skorzystaj z niego.
Wnieś sprawę do sądu cywilnego.
Możesz domagać się między innymi odszkodowania z powodu dyskryminacji ze względu na wyznanie, pochodzenie etniczne lub narodowościowe lub odszkodowania za naruszanie Twoich dóbr osobistych.
Jeśli uważasz, że zostało popełnione przestępstwo (np. nawoływanie do nienawiści, przemoc lub groźba z powodu przynależności do mniejszości), zgłoś swoje podejrzenia na policję lub do pobliskiej prokuratury.
Jeśli inwestycja budowlana może naruszyć Twoje prawa, spróbuj przystąpić do postępowania administracyjnego o pozwolenie na budowę i przeciwstawić się jej. Informację, jak to zrobić, uzyskasz w urzędzie, u adwokata lub radcy prawnego.
Gdzie mogę uzyskać pomoc prawną?
Poza odpłatną pomocą prawną świadczoną przez adwokatów lub radców prawnych istnieje wiele miejsc, gdzie możesz uzyskać nieodpłatną poradę. Wśród nich znajdują się między innymi:
- punkty nieodpłatnej pomocy prawnej w każdym starostwie;
- uniwersyteckie poradnie prawne.
Gdzie szukać więcej informacji?
Prawo międzynarodowe
- Art. 27 Międzynarodowego Paktu Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych (Dz.U. 1977, nr 38, poz. 169)
- Europejska karta języków regionalnych lub mniejszościowych (Dz.U. 2009, nr 137, poz. 1121)
- Konwencja ramowa o ochronie mniejszości narodowych (Dz.U. 2002, nr 22, poz. 209)
- Międzynarodowa konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji rasowej
- Deklaracja Organizacji Narodów Zjednoczonych o Prawach Ludności Rdzennej
Przepisy powiązane:
- art. 21 ust. 1 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej
- art. 14 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka
Prawo polskie
- Art. 35 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (ochrona mniejszości narodowych i etnicznych)
- Ustawa o mniejszościach narodowych i etnicznych
oraz o języku regionalnym (Dz.U. 2005, nr 17, poz. 141)
[1] Capotorti, Study on the rights of persons belonging to ethnic, religious and linguistic minorities (UN Document E/CN.4/Sub.2/384/Rev.1), New York 1979. Zob. Z. Kędzia, W. Płowiec, Ochrona mniejszości narodowych w pracach Komitetu Praw Człowieka (cyt. w:) Prawa mniejszości narodowych, red. T. Gardocka, J. Sobczak, Toruń 2010, s. 41.
[2] H. Suchocka, Prawa mniejszości etnicznych, religijnych i językowych [cyt. w:] Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich (Osobistych) i Politycznych. Komentarz, red. R. Wieruszewski, Warszawa 2012, art. 27.
Essential Steps for Business to Respect Human Rights, s. 3, pkt 2.
[3] Essential Steps for Business to Respect Human Rights, s. 6, pkt 14.
[4] Ibidem.
[5] Decyzja KPCz z dnia 27 marca 2009 r. w sprawie 1457/2006 Poma Poma p. Peru.