CSR Watch  •  CEEBHRA  •  CEECA Resource Hub

Zakaz tortur i innego okrutnego, nieludzkiego albo poniżającego traktowania lub karania

Prohibition of torture and inhuman or degrading treatment or punishment

Запрещение пыток и других жестоких, бесчеловечных или унижающих достоинство видов обращения и наказания

Tradycyjne rozumienie prawa w relacji państwo – jednostka

Państwo zobowiązane jest do stworzenia skutecznych mechanizmów prawnych uniemożliwiających umyślne powodowanie bólu lub cierpienia fizycznego lub psychicznego człowieka np. w celu uzyskania informacji lub zastraszenia lub ukarania go/jej, ale i do samodzielnego powstrzymania się od stosowania tortur. Prawo to obejmuje zakaz tortur i wolność od innych form maltretowania, tj. nieludzkiego traktowania oraz poniżającego traktowania, przy czym różnica pomiędzy „torturami” a „nieludzkim lub poniżającym traktowaniem” wynika głównie ze skali intensywności zadanych cierpień (tortury są szczególną formą umyślnego nieludzkiego traktowania, powodującego bardzo poważne cierpienia).

Państwo zobligowane jest również do ochrony ludzi przed poddawaniem ich eksperymentom medycznym lub naukowym bez dobrowolnej zgody1.

Wolność od tortur i innego okrutnego, nieludzkiego albo poniżającego traktowania lub karania jest prawem absolutnym, tzn. nie podlega żadnym ograniczeniom lub zastrzeżeniom2.

Jak to prawo rozumieć w kontekście biznesu?

W kontekście biznesu prawo to obejmuje34: 

  • niestosowanie przemocy słownej lub fizycznej lub nękania w celu dyscyplinowania pracowników;
  • zagwarantowanie pracownikom warunków pracy, które nie powodują zaburzeń nerwowych i psychicznych;
  • przeprowadzenie rzetelnego i efektywnego dochodzenia w sprawie zarzutów o mobbing;
  • zagwarantowanie, że produkty przedsiębiorstwa nie są wykorzystywane przez strony trzecie do stosowania tortur lub aktów innego okrutnego, nieludzkiego albo poniżającego traktowania lub karania;
  • niestosowanie tortur i innego okrutnego, nieludzkiego albo poniżającego traktowania lub karania w miejscu pracy;
  • zapewnienie, że przedsiębiorstwo nie czerpie korzyści ze współpracy lub ochrony organów państwa stosujących tortury lub dopuszczających się innego okrutnego, nieludzkiego albo poniżającego traktowania lub karania (np. przedsięwzięcia inwestycyjne z państwem, które więzi przeciwników politycznych);
  • zapewnienie, że udział osób w eksperymentach medycznych lub naukowych odbywa się za zgodą udzieloną:

Przykład pozytywny

Przedsiębiorstwo X prowadzi negocjacje z fabryką zlokalizowaną w pobliżu regionu, w którym podobno wykorzystywana jest praca przymusowa oraz dokonywane są akty okrutnego, nieludzkiego i poniżającego traktowania. Przed zawarciem kontraktu firma decyduje się na wysłanie do fabryki delegacji, która ma zbadać warunki pracy w fabryce.

Przykład negatywny

Spółka Y zajmuje się produkcją drutu kolczastego. Pewnego dnia otrzymuje zaproszenie do udziału w przetargu na dostawę produktów do państwa A. Z doniesień medialnych wiadomo, że państwo A planuje wykorzystać zakupiony drut kolczasty przeciw imigrantom z Bliskiego Wschodu poszukującym schronienia w Europie5. Spółka mimo to decyduje się na sprzedaż.

Jakie działania, zgodnie z Wytycznymi ONZ dot. biznesu i praw człowieka, powinna podjąć firma? (przeciwdziałanie, łagodzenie skutków)

Menedżer ds. zasobów ludzkich przedsiębiorstwa Z otrzymuje informację, iż jeden z kierowników produkcji stosuje wobec swoich pracowników przemoc słowną, w szczególności obraża ich oraz umniejsza wartość świadczonej przez nich pracy. Na skutek opisanych zdarzeń firma organizuje ogólnofirmowe szkolenie dotyczące obowiązującego w firmie kodeksu etyki oraz przypomina pracownikom o funkcjonujących w firmie ścieżkach informowania o niewłaściwych zachowaniach. Dodatkowo z kierownikiem, który się tak zachowywał, została przeprowadzona rozmowa dyscyplinująca oraz wespół z nim został opracowany plan poprawy. Ponadto prezes zarządu firmy przesyła każdemu pracownikowi list, w którym podkreśla znaczenie kultury organizacyjnej wolnej od wszelkich form mobbingu i dyskryminacji6.

Doszło do negatywnego wpływu na Twoje prawa człowieka. Co możesz zrobić, żeby domagać się zaprzestania naruszania/naprawienia szkody/zadośćuczynienia /odszkodowania itd.

Co możesz zrobić, gdy naruszono Twoje prawa?

  1. Sprawdź, czy istnieje w firmie bezpieczny system składania skarg i skorzystaj z niego.
  2. Jeśli uważasz, że zostało popełnione przestępstwo, zgłoś swoje podejrzenia na policję lub do pobliskiej prokuratury.
  3. Zgłoś nieprawidłowości do Państwowej Inspekcji Pracy.
  4. Wnieś sprawę do sądu cywilnego. Możesz domagać się między innymi zadośćuczynienia za mobbing, odszkodowania z powodu

Gdzie szukać więcej informacji?

Prawo międzynarodowe

  • Art. 7 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich (Osobistych) i Politycznych (Dz.U. 1977, nr 38, poz. 167)
  • Konwencja w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania (Dz.U. 1989,  nr 63, poz. 378)
  • Europejska konwencja o zapobieganiu torturom oraz nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu (Dz.U. 1995, nr 46, poz. 238 z późn. zm.)
  • Międzynarodowa konwencja o zwalczaniu i karaniu zbrodni apartheidu (Dz.U. 1976, nr 32, poz. 186)
  • Cztery konwencje genewskich o ochronie ofiar wojny
  • art. 4 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej
  • art. 37 lit. a Konwencji o prawach dziecka
  • art. 3 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka
  • art. 5 Amerykańskiej Konwencji Praw Człowieka
  • art. 5 Afrykańskiej Karty Praw Człowieka i Ludów
  • art. 8 Arabskiej Karty Praw Człowieka
  • art. 10 Międzynarodowej Konwencji o Ochronie Praw Wszystkich Pracowników-Migrantów i Członków Ich Rodzin

Prawo polskie

  • Art. 39 i 40 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (zakaz eksperymentów naukowych bez zgody oraz zakaz tortur)

    Uwaga: polski Kodeks karny nie zawiera odrębnego przestępstwa tortur i konieczne jest stosowanie zbiegu kilku przestępstw w Kodeksie karnym. Szerzej na ten temat pisał Rzecznik Praw Obywatelskich.

[1] Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich (Osobistych) i Politycznych. Komentarz, red. R. Wieruszewski, Warszawa 2012, art. 7 (W. Sobczak). 

[2] Human Rights Translated 2.0: A Business Reference Guide, Melbourne 2017, s. 21  

[3] Ibidem.

[4] Essential Steps for Business to Respect Human Rights, s. 3, pkt 2.

[5] Human Rights Translated 2.0: A Business Reference Guide, Melbourne 2017, s. 22.

[6]  Human Rights Impact Assessment

POPRZEDNIE
WRÓĆ
NASTĘPNE

Współpracowaliśmy z:

Skip to content