Zakaz tortur i innego okrutnego, nieludzkiego albo poniżającego traktowania lub karania
Prohibition of torture and inhuman or degrading treatment or punishment
Запрещение пыток и других жестоких, бесчеловечных или унижающих достоинство видов обращения и наказания
Tradycyjne rozumienie prawa w relacji państwo – jednostka
Państwo zobligowane jest również do ochrony ludzi przed poddawaniem ich eksperymentom medycznym lub naukowym bez dobrowolnej zgody1.
Wolność od tortur i innego okrutnego, nieludzkiego albo poniżającego traktowania lub karania jest prawem absolutnym, tzn. nie podlega żadnym ograniczeniom lub zastrzeżeniom2.
Jak to prawo rozumieć w kontekście biznesu?
W kontekście biznesu prawo to obejmuje34:
- niestosowanie przemocy słownej lub fizycznej lub nękania w celu dyscyplinowania pracowników;
- zagwarantowanie pracownikom warunków pracy, które nie powodują zaburzeń nerwowych i psychicznych;
- przeprowadzenie rzetelnego i efektywnego dochodzenia w sprawie zarzutów o mobbing;
- zagwarantowanie, że produkty przedsiębiorstwa nie są wykorzystywane przez strony trzecie do stosowania tortur lub aktów innego okrutnego, nieludzkiego albo poniżającego traktowania lub karania;
- niestosowanie tortur i innego okrutnego, nieludzkiego albo poniżającego traktowania lub karania w miejscu pracy;
- zapewnienie, że przedsiębiorstwo nie czerpie korzyści ze współpracy lub ochrony organów państwa stosujących tortury lub dopuszczających się innego okrutnego, nieludzkiego albo poniżającego traktowania lub karania (np. przedsięwzięcia inwestycyjne z państwem, które więzi przeciwników politycznych);
- zapewnienie, że udział osób w eksperymentach medycznych lub naukowych odbywa się za zgodą udzieloną:
Przykład pozytywny
Przedsiębiorstwo X prowadzi negocjacje z fabryką zlokalizowaną w pobliżu regionu, w którym podobno wykorzystywana jest praca przymusowa oraz dokonywane są akty okrutnego, nieludzkiego i poniżającego traktowania. Przed zawarciem kontraktu firma decyduje się na wysłanie do fabryki delegacji, która ma zbadać warunki pracy w fabryce.
Przykład negatywny
Jakie działania, zgodnie z Wytycznymi ONZ dot. biznesu i praw człowieka, powinna podjąć firma? (przeciwdziałanie, łagodzenie skutków)
Doszło do negatywnego wpływu na Twoje prawa człowieka. Co możesz zrobić, żeby domagać się zaprzestania naruszania/naprawienia szkody/zadośćuczynienia /odszkodowania itd.
Co możesz zrobić, gdy naruszono Twoje prawa?
- Sprawdź, czy istnieje w firmie bezpieczny system składania skarg i skorzystaj z niego.
- Jeśli uważasz, że zostało popełnione przestępstwo, zgłoś swoje podejrzenia na policję lub do pobliskiej prokuratury.
- Zgłoś nieprawidłowości do Państwowej Inspekcji Pracy.
- Wnieś sprawę do sądu cywilnego. Możesz domagać się między innymi zadośćuczynienia za mobbing, odszkodowania z powodu
Gdzie szukać więcej informacji?
- Strona Państwowej Inspekcji Pracy
- Krajowy Punkt Kontaktowy OECD ds. odpowiedzialnego biznesu
- Rzecznik Praw Obywatelskich – art. 40 Konstytucji RP – zakaz tortur, nieludzkiego i poniżającego traktowania
- Rada Europy – zakaz tortur oraz nieludzkiego lub poniżającego traktowania
- Agencja Praw Podstawowych UE – zakaz tortur i nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania
- United Nations Association Poland – art. 5 Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka
- United Nations – General Comment No. 20: Article 7 (Prohibition of Torture, or Other Cruel, Inhuman or Degrading Treatment or Punishment)
Prawo międzynarodowe
- Art. 7 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich (Osobistych) i Politycznych (Dz.U. 1977, nr 38, poz. 167)
- Konwencja w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania (Dz.U. 1989, nr 63, poz. 378)
- Europejska konwencja o zapobieganiu torturom oraz nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu (Dz.U. 1995, nr 46, poz. 238 z późn. zm.)
- Międzynarodowa konwencja o zwalczaniu i karaniu zbrodni apartheidu (Dz.U. 1976, nr 32, poz. 186)
- Cztery konwencje genewskich o ochronie ofiar wojny
- art. 4 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej
- art. 37 lit. a Konwencji o prawach dziecka
- art. 3 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka
- art. 5 Amerykańskiej Konwencji Praw Człowieka
- art. 5 Afrykańskiej Karty Praw Człowieka i Ludów
- art. 8 Arabskiej Karty Praw Człowieka
- art. 10 Międzynarodowej Konwencji o Ochronie Praw Wszystkich Pracowników-Migrantów i Członków Ich Rodzin
- Inne standardy:
Art. 5 Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka
Prawo polskie
-
Art. 39 i 40 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (zakaz eksperymentów naukowych bez zgody oraz zakaz tortur)
Uwaga: polski Kodeks karny nie zawiera odrębnego przestępstwa tortur i konieczne jest stosowanie zbiegu kilku przestępstw w Kodeksie karnym. Szerzej na ten temat pisał Rzecznik Praw Obywatelskich.
[1] Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich (Osobistych) i Politycznych. Komentarz, red. R. Wieruszewski, Warszawa 2012, art. 7 (W. Sobczak).
[2] Human Rights Translated 2.0: A Business Reference Guide, Melbourne 2017, s. 21
[3] Ibidem.
[4] Essential Steps for Business to Respect Human Rights, s. 3, pkt 2.
[5] Human Rights Translated 2.0: A Business Reference Guide, Melbourne 2017, s. 22.