„Niemożność” oznacza obiektywną niezdolność do wypełnienia zobowiązania. Nie dotyczy to przypadków, kiedy umowa została zawarta bez zamiaru jej wykonania albo ze świadomością niemożności jej wykonania¹. 

Zakaz dotyczy wszelkich form pozbawienia wolności: zarówno kary pozbawienia wolności, aresztu, tymczasowego aresztowania, jak i pozbawienia wolności przez samego wierzyciela (np. pracodawcę). 

Zakaz nie dotyczy także przypadków, kiedy niewykonanie zobowiązania stanowi przestępstwo zagrożone karą pozbawienia wolności. 

Warto natomiast zwrócić uwagę na przypadki, kiedy naruszenie obowiązków wobec  osób zatrudnionych  stanowi przestępstwo zagrożone karą pozbawienia wolności: 

• art. 218 k.k. – złośliwe lub uporczywe naruszanie praw pracowników; odmowa wypłaty wynagrodzenia lub przywrócenia do pracy po  wyroku sądu.
• art. 219 k.k. – niezgłoszenie zatrudnionych do ubezpieczenia społecznego
• art. 220 k.k. – spowodowanie zagrożenia dla zdrowia lub życia pracowników w związku z niewykonaniem obowiązków z zakresu bhp
• art. 10 tzw.  „ustawy sankcyjnej”  – powierzenie wykonywania pracy cudzoziemcowi przebywającemu nielegalnie na terytorium RP w warunkach szczególnego wykorzystania lub gdy cudzoziemiec jest ofiarą handlu ludźmi.
• art. 225 k.k.- utrudnianie kontroli Państwowej Inspekcji Pracy (PIP)

W firmie produkującej jachty zatrudniani są specjaliści  z innych krajów, także z Indii. Przed podjęciem przez nich pracy firma  skrupulatnie sprawdza, czy wszystkie wymagane dokumenty, jak wiza i pozwolenie na prace są aktualne. 

Wszyscy pracownicy bez względu na to, skąd pochodzą zgłaszani są do ubezpieczenia społecznego.

W związku ze zbliżającym się terminem  wykonania kontraktu  przez trzy tygodnie kierownik produkcji nakazuje wszystkim pracownikom zaangażowanym w realizację  kontraktu wykonywanie pracy „aż będzie skończona”, pozwalając tylko na  wyjście do domu na 10 godzin w nocy. Do tych poleceń muszą się stosować nawet ci pracownicy, którzy wyczerpali już 150 – godzinny limit nadgodzin. Takie działanie można zakwalifikować jako  uporczywe naruszanie praw pracowniczych (art. 218 § 1a k.k.)

Wszystkie osoby odpowiedzialne w firmie za podejmowanie decyzji dotyczących warunków zatrudnienia  regularnie szkolą się, żeby mieć aktualną wiedzę na temat przepisów w tym zakresie. 

Szczególnie ważna jest dbałość o stan BHP, aby zapobiegać zagrożeniom dla zdrowia, wypadkom i chorobom zawodowym. 

Podczas  kontroli inspektorzy PIP mogą  nie tylko przeglądać przygotowane dokumenty, ale i swobodnie wchodzić na teren firmy, obserwować pracowników przy pracy i rozmawiać z nimi.

1. Na poziomie firmy:

• Pracownicy wiedzą, że w razie problemów mogą zwrócić się do związku zawodowego.
• Jeśli zakład pracy objęty jest działaniem Europejskiej Rady Zakładowej, pracownicy za jej pośrednictwem mogą złożyć skargę do zarządu centralnego.

1. Skarga do organu niesądowego.

• Naruszenia praw pracowniczych można zgłosić do Państwowej Inspekcji Pracy.
• Jeśli pracodawca wyrazi zgodę, można przeprowadzić mediacje.
• Można złożyć zawiadomienie do Krajowego Punktu Kontaktowego OECD² (procedura skargowa jest opisana tu³).
• Można złożyć skargę do Rzecznika Praw Obywatelskich⁴ (informacje o trybie składania skargi znajdują się tu⁵) 

3. Sąd: 

• Naruszanie niektórych praw pracowniczych, zatrudnianie cudzoziemców bez zezwolenia na pracę oraz utrudnianie kontroli PIP stanowią przestępstwa.  Działania takie można zgłaszać Inspekcji Pracy oraz bezpośrednio Prokuraturze. 
• W sprawach związanych z nielegalnym zatrudnieniem cudzoziemców i zapobieganiem handlowi ludźmi PIP współpracuje także ze Strażą Graniczną. 

• Działalność kontrolno-nadzorcza inspektora pracy
• Przestępstwa przeciwko pracownikom i ich prawom
• Przestępstwa przeciwko prawom osób wykonujących pracę zarobkową (218-221) – Statystyka – Portal polskiej Policji
• Kara za utrudnianie czynności kontrolnych PIP
• Sprawozdanie z działalności Państwowej Inspekcji Pracy – 2020
• Legalność zatrudnienia cudzoziemców

• Art. 11  Międzynarodowego paktu praw obywatelskich i politycznych⁶

Inne standardy:

• Art. 1 protokołu nr 4 do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka⁷

•  Art. 218-221 oraz 225 Ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodek karny (t.j. (Dz.U. z 2021 r. poz. 2345 ze zm.)⁸
• Ustawa z dnia 15 czerwca 2012 r. o skutkach powierzania wykonywania pracy cudzoziemcom przebywającym wbrew przepisom na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej⁹ (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 1745) – tzw. „ustawa sankcyjna” 
• Ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy¹⁰ (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 1251).

[2] Krajowy Punkt Kontaktowy OECD ds. odpowiedzialnego biznesu

[3] Procedura postępowania przed KPK OECD, Procedura postępowania przed KPK OECD – Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej – Portal Gov.pl

[4] Rzecznik i biuro

[5] Wniosek do Rzecznika Praw Obywatelskich

[6] MIĘDZYNARODOWY PAKT PRAW OBYWATELSKICH I POLITYCZNYCH

[7] Protokół nr 4

[8] Krajowy Punkt Kontaktowy OECD ds. odpowiedzialnego biznesu

[9] USTAWA z dnia 15 czerwca 2012 r. o skutkach powierzania wykonywania pracy cudzoziemcom przebywającym wbrew przepisom na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej

[10] USTAWA z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy