Prawo do swobodnego zrzeszania się, w tym tworzenia związków zawodowych i przystępowania do nich

The right to freely associate, including forming and joining trade unions

Право на свободу объединения, включая право создавать профсоюзы и вступать в них

Tradycyjne rozumienie prawa w relacji państwo – jednostka

Wolność zrzeszania oznacza, że każdy ma prawo dobrowolnie tworzyć, wstępować i występować z takich organizacji jak np.:

  • stowarzyszenia,
  • inne organizacje pozarządowe,
  • partie polityczne,
  • związki wyznaniowe,
  • kluby sportowe,
  • związki zawodowe,
  • organizacje pracodawców.

Państwo nie może nikogo zmuszać do przynależności ani zabraniać wstąpienia to takich organizacji.

Dopuszczalne są ograniczenia:

  • dla członków sił zbrojnych i policji;
  • ze względu na bezpieczeństwo narodowe i publiczne (np. strajk pracowników elektrowni powodujący przerwy w dostawie prądu lub zakaz tworzenia organizacji nawołujących do wojny);
  • ze względu na porządek publiczny (np. nałożenie na stowarzyszenia, związki zawodowe i organizacje pracodawców obowiązku rejestracji);
  • ze względu na ochronę zdrowia i moralności publicznej (np. organizacje, których działalność powoduje rozprzestrzenianie się groźnych chorób, organizacje promujące swoją działalność na plakatach przedstawiających drastyczne sceny tortur);
  • ze względu na ochronę praw i wolności innych osób (np. organizacje propagujące antysemityzm), tj. zakazane jest istnienie organizacji odwołujących się do totalitarnych metod i praktyk działania nazizmu, faszyzmu i komunizmu, a także takich, których działalność lub program zakłada lub dopuszcza nienawiść rasową i narodowościową, lub których statut przewiduje utajnienie struktur lub członkostwa (patrz art. 13 Konstytucji RP).

Wolność zrzeszania się jest kluczowa dla funkcjonowania demokratycznego społeczeństwa obywatelskiego.

Jak to prawo rozumieć w kontekście biznesu?

Poszanowanie swobody zrzeszania w firmie oznacza, że:

  • nie zakazuje ani nie nakazuje przynależności do związku zawodowego,
  • nie zabrania pracownikom uczestniczyć w życiu politycznym i społecznym,
  • kwestie związane z wyznaniem, bezwyznaniowością, światopoglądem, przynależnością do partii politycznych i organizacji pozarządowych, działalnością w ruchach niesformalizowanych nie są brane pod uwagę przy zatrudnianiu, zwalnianiu, kształtowaniu warunków pracy i płacy, dostępie do awansów i szkoleń.

Przykład pozytywny

W sklepie wielkopowierzchniowym działa organizacja związkowa należąca do jednej z największych central związkowych. Nie wszyscy pracownicy są jednak zadowoleni z działań związku, postanawiają więc utworzyć nową organizację. Pracodawca, mimo że obawia się, iż współpraca z dwoma związkami zawodowymi będzie wymagała więcej negocjacji, nie odwodzi pracowników od ich zamiaru i deklaruje, że wszelkie organizacje związkowe, bez względu na ich charakter, są równo traktowane.

Przykład negatywny

Stałą praktyką w firmie Y jest pytanie kandydatów o preferencje polityczne. Zatrudniane zazwyczaj są osoby deklarujące sympatię dla partii P, do której należy dyrektor. Nieoficjalnie wiadomo, że wyższe stanowiska kierownicze pełnią wyłącznie członkowie partii P.

Osoby startujące w wyborach z list partii X muszą podpisywać weksle w zamian za używanie logo tejże partii podczas kampanii. Weksle mają być zabezpieczeniem przed odchodzeniem poszczególnych posłów z klubu parlamentarnego partii X.

Jakie działania, zgodnie z Wytycznymi ONZ dot. biznesu i praw człowieka, powinna podjąć firma? (przeciwdziałanie, łagodzenie skutków)

W firmie projektującej systemy teleinformatyczne pracują osoby z różnych krajów i różnych wyznań.

Pracownicy zaczęli skarżyć się na to, że organizacja pracy uwzględnia tylko dni ustawowo wolne od pracy, a pracownicy innych wyznań nie mogą świętować w czasie m.in. świąt prawosławnych.

Po konsultacji z pracownikami wprowadzono regułę, zgodnie z którą – na wniosek pracowników – dział HR tak planuje ich pracę, aby mogli uczestniczyć w obrzędach religijnych, np. pozostawiając czas wolny w piątki, soboty lub niedziele. Ponadto w stołówce zakładowej codziennie można znaleźć dania odpowiednie dla osób różnych wyznań.

Doszło do negatywnego wpływu na Twoje prawa człowieka. Co możesz zrobić, żeby domagać się zaprzestania naruszania/naprawienia szkody/zadośćuczynienia /odszkodowania itd.

1. Na poziomie firmy  

  • Jeśli działa związek zawodowy nawet pracownik niebędący jego członkiem może tam złożyć skargę.
  • Można także skorzystać z wewnętrznego systemu zgłaszania skarg, jeśli taki funkcjonuje w firmie.

2. Skarga do organu niesądowego 

    • Jeśli zachowanie pracodawcy nosi znamiona dyskryminacji lub mobbingu, można zgłosić to do Państwowej Inspekcji Pracy.
    • Jeśli pracodawca wyrazi zgodę, można przeprowadzić mediacje.
    • Można złożyć zawiadomienie do Krajowego Punktu Kontaktowego OECD1 (procedura skargowa jest opisana tu2).

3. Sąd 

  • Jeśli zachowanie pracodawcy nosi znamiona dyskryminacji, mobbingu, można żądać przed sądem pracy odszkodowania, a gdy działanie przybiera np. formę mowy nienawiści, zadośćuczynienia. (Mowa nienawiści jest także penalizowana – art. 256 i 257 Kodeksu karnego). 
  • Jeśli działanie pracodawcy jest złośliwe lub uporczywe, to przestępstwo. O popełnieniu przestępstwa można zawiadomić Państwową Inspekcję Pracy, policję lub prokuraturę.

Prawo międzynarodowe

Inne standardy

 

Współpracowaliśmy z:

Skip to content