CSR Watch  •  CEEBHRA  •  CEECA Resource Hub

28. Wolność organizowania pokojowych zgromadzeń i uczestniczenia w nich

Tradycyjne rozumienie prawa w relacji państwo – jednostka

Wolność zgromadzeń oznacza organizowanie, przeprowadzenie oraz możliwość uczestniczenia w zgromadzeniach pokojowych, zwłaszcza w celu zaprezentowania opinii, poglądów, wywarcia wpływu na opinię publiczną lub rządzących.

Wolność pokojowego zgromadzania się, podobnie jak i zrzeszania się i wolność wypowiedzi pozwala obywatelom na rzeczywisty udział w życiu społecznym i politycznym.

Prawo to dotyczy jedynie zgromadzeń pokojowych, czyli takich, które nie mają charakteru rozruchów lub zamieszek. Warto zaznaczyć, że zgromadzenie zachowuje charakter pokojowy, nawet jeśli łączy się z manifestowaniem opinii kontrowersyjnych, które mogą drażnić, oburzać lub obrażać, o ile nie powodują rzeczywistych obaw o życie lub zdrowie innych osób1.

Polskie prawo przewiduje także możliwość odbycia się zgromadzeń spontanicznych, czyli manifestacji, które odbywają się w związku z zaistniałym nagłym i niemożliwym do wcześniejszego przewidzenia wydarzeniem związanym ze sferą publiczną, a którego odbycie w innym terminie byłoby niecelowe lub mało istotne z punktu widzenia debaty publicznej, a których organizatorzy mieli zbyt mało czasu, żeby zastosować procedury jak przy zgromadzeniu zwykłym (art. 3 ust. 2 ustawy – Prawo o zgromadzeniach).

 

Prawo dot. wolności zgromadzeń może być ograniczone w ustawie, jeśli zgromadzenia zagraża bezpieczeństwu narodowemu lub publicznemu, porządkowi publicznemu, zdrowiu i moralności publicznej oraz prawom i wolnościom innych osób.

Jak to prawo rozumieć w kontekście biznesu?

Poszanowanie prawa do pokojowych zgromadzeń oznacza, że firma:

  • szanuje prawo do podejmowania innych form protestu (np. w postaci pikiety) organizowanych w ramach sporu zbiorowego przez pracowników, którzy nie mają prawa do strajku;
  • pozwala na zgromadzenia pracowników organizowane w ramach działalności związków zawodowych lub z inicjatywy pracowników, o ile nie zakłóca to działania przedsiębiorstwa i nie przynosi szkód;
  • powstrzymuje się od użycia siły (np. poprzez działania pracowników ochrony lub policji) w celu zakończenia pokojowego zgromadzenia, nawet jeśli wyrażane opinie nie są przychylne dla pracodawcy

Przykład pozytywny

W firmie X pracownicy dostrzegają pogarszające się warunki pracy, więc wysyłają do dyrektora swojego przedstawiciela, który wnioskuje o udostępnienie jednego z pomieszczeń w budynku firmy, aby pracownicy mogli się spotkać i przedyskutować między sobą bieżące problemy. Dyrektor zgadza się pod warunkiem, że zebranie odbędzie się poza godzinami pracy i nie będzie trwało dłużej niż 3 godziny, aby pracownicy ochrony nie pozostawali w pracy po godzinie 20.00.

Przykład negatywny

Podczas trwającego sporu zbiorowego pracownicy urządzili pikietę na terenie firmy pod siedzibą zarządu, podczas której pracownicy protestują przeciwko polityce firmy w zakresie płac i wzywają zarząd do zawarcia porozumienia. W odpowiedzi prezes  ogłasza zebranym, że udział w pikiecie traktuje jako podstawę zwolnienia „w trybie dyscyplinarnym”, a w razie gdy pikieta nie zakończy się w czasie 15 minut, wezwie ochronę i policję do usunięcia uczestników z terenu przedsiębiorstwa.

Jakie działania, zgodnie z Wytycznymi ONZ dot. biznesu i praw człowieka, powinna podjąć firma? (przeciwdziałanie, łagodzenie skutków)

W firmie Z produkującej części do urządzeń elektronicznych grupa pracowników wzięła udział w pokojowej demonstracji mającej na celu zwrócenie uwagi na niebezpieczne warunki pracy przy wydobyciu koltanu, miedzi i innych minerałów stosowanych w produkcji urządzeń elektronicznych. Podczas demonstracji padają hasła odnoszące się także do marek produktów, z którymi związana jest działalność firmy. Pracodawca szanuje ich prawa do zgromadzania się i swobody wypowiedzi i informuje pracowników, że nie będzie traktował tego rodzaju zachowań jako godzących w interesy firmy. Dodatkowo firma w trakcie rozmów z partnerami biznesowymi podejmuje te kwestie, wskazując także na regulacje unijne oraz Wytyczne OECD odnoszące się do należytej staranności w obszarze praw człowieka przy wydobyciu określonych minerałów.

Co zrobić, gdy Twoje prawa zostały naruszone?

Na poziomie firmy

  • Pracownicy wiedzą, że w razie problemów mogą zwrócić się do związku zawodowego lub innego zaufanego przedstawiciela pracowników.
  • Jeśli zakład pracy objęty jest działaniem Europejskiej Rady Zakładowej, pracownicy za jej pośrednictwem mogą złożyć skargę do zarządu centralnego.

Skarga do organu niesądowego

Sąd

  • Utrudnianie prowadzenia sporu zbiorowego stanowi przestępstwo. Działania takie można zgłaszać Państwowej Inspekcji Pracy oraz bezpośrednio prokuraturze.
  • Pracownik, który podlega dyskryminacji ze względu na udział w zgodnym z prawem zgromadzeniu, może domagać się odszkodowania (nie niższego niż minimalne wynagrodzenie za pracę).
  • W przypadku niezgodnego z prawem rozwiązania umowy o pracę (np. w wyniku udziału w pokojowym zgromadzeniu) można domagać się przed sądem pracy odszkodowania lub przywrócenia do pracy.

Gdzie szukać więcej informacji?

Prawo międzynarodowe

Inne standardy:

Prawo polskie

[1]  Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich (Osobistych) i Politycznych. Komentarz, red. R. Wieruszewski, Warszawa 2012, art. 21 (A. Gliszczyńska-Grabias, L. Wiśniewski).

[2] Krajowy Punkt Kontaktowy OECD ds. odpowiedzialnego biznesu – Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej – Portal Gov.pl

[3] Procedura postępowania przed KPK OECD

[4] Rzecznik i biuro

[5] Wniosek do rzecznika praw obywatelskich

[6] MIĘDZYNARODOWY PAKT PRAW GOSPODARCZYCH, SPOŁECZNYCH I KULTURALNYCH Państwa Strony niniejszego Paktu, zważywszy, że zgodnie.

[7] KONWENCJA O OCHRONIE PRAW CZŁOWIEKA I PODSTAWOWYCH WOLNOŚCI Rządy Państw-Sygnatariuszy niniejszej Konwencji, członków Rady

[8] Powszechna Deklaracja Praw Człowieka

[9]  Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej

[10] USTAWA z dnia 23 maja 1991 r. o rozwiązywaniu sporów zbiorowych

[11] Ustawa z dnia 24 lipca 2015 r. – Prawo o zgromadzeniach

[12] USTAWA z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy

 

POPRZEDNIE
WRÓĆ
NASTĘPNE

Współpracowaliśmy z:

Skip to content