Prawo do edukacji

The right to education

Право на образование

Tradycyjne rozumienie prawa w relacji państwo – jednostka

Państwo ma obowiązek zagwarantować powszechny i równy dostęp do edukacji oraz placówek edukacyjnych, w tym m.in. na poziomie edukacji przedszkolnej. Jednocześnie państwo powinno zapewnić rodzicom i opiekunom prawnym wolność wyboru szkoły innej niż publiczna oraz zagwarantować wolność zakładania takich szkół.

Rodzice i opiekunowie prawni posiadają prawo wychowywania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami. Nie jest to jednak prawo bezwzględne. Powinni przy tym uwzględniać dobro dziecka, stopień jego dojrzałości, wolność jego sumienia i wyznania oraz jego przekonań.

Jak to prawo rozumieć w kontekście biznesu?

W kontekście biznesu prawo to obejmuje między innymi:

zapewnienie, że działalność prowadzona przez przedsiębiorstwo nie utrudnia (fizycznego) dostępu ludzi do placówek edukacyjnych;
zapewnienie, że ani sama firma, ani przedsiębiorstwa znajdujące się w jej łańcuchu dostaw nie wykorzystują pracy osób małoletnich w sposób uniemożliwiający im chodzenie do szkoły;
zapewnienie równego dostępu do edukacji dzieciom pracowników oraz dzieciom z lokalnych społeczności – w przypadku gdy firma oferuje usługi edukacyjne – oraz prowadzenie szkół (szkoły prywatne, szkoły społeczne).

Przykład pozytywny

Przedsiębiorstwo X z branży wydobywczej zakłada na terenie jednej ze swoich kopalni fundację, która zasilana jest środkami ze sprzedaży produktów przedsiębiorstwa. W ramach działalności fundacji powołany zostaje program stypendialny, który wspiera rozwój naukowy i kulturalny lokalnej młodzieży.

Jednocześnie sama firma wypłaca swoim pracownikom godne wynagrodzenia, dzięki czemu dzieci nie muszą pracować, by wesprzeć budżet rodzinny i mogą uczyć się.

Firma M zachęca swoich pracowników do dalszej nauki i rozwoju, w tym w obszarach niezwiązanych z pracą. Firma oferuje osobom zatrudnionym szkolenia w pracy, programy mentoringowe oraz możliwość aplikowania o wsparcie finansowe na kursy i studia organizowane przez instytucje i uczelnie wyższe.

Przykład negatywny

Osoba prowadząca własną działalność gospodarczą prowadzi niewielką restaurację w średniej wielkości mieście. Na prośbę zaznajomionej rodziny, która zmaga się z problemami finansowymi, zgadza się przyjąć do pomocy ich 13-letnie dziecko. Z powodu pracy w restauracji dziecko regularnie opuszcza zajęcia szkolne.

Jakie działania, zgodnie z Wytycznymi ONZ dot. biznesu i praw człowieka, powinna podjąć firma? (przeciwdziałanie, łagodzenie skutków)

Pracownik firmy Y odwiedza fabrykę jednego ze swoich głównych dostawców. Podczas wizyty zauważa, że wśród pracowników zakładu znajdują się osoby małoletnie. Pracownik raportuje swoje wątpliwości kadrze menedżerskiej. Kierownictwo firmy zwraca się do dostawcy o wyjaśnienie zaistniałej sytuacji. Zarzuty dotyczące pracy osób niepełnoletnich w fabryce potwierdzają się. Firma wykorzystuje swoją pozycję handlową i zobowiązuje dostawcę do wdrożenia rozwiązań zapobiegających zatrudnieniu osób niepełnoletnich oraz do regularnej komunikacji i dokumentowania rozwiązania problemu. Jednocześnie przedsiębiorstwo angażuje się w działania rekompensujące dzieciom i ich rodzinom okres pracy w fabryce dostawcy.

Projekt infrastrukturalny prowadzony przez firmę Z powoduje utrudnienia w dostępie dla dzieci z okolicznych miejscowości do szkoły. Nie wszyscy rodzice dysponują samochodami i dzieci, które zamiast przejść lub przejechać na rowerze 20 minut do szkoły, teraz – uzależnione od rzadkich i do tego łączonych połączeń autobusowych – często spóźniają się na zajęcia. Firma decyduje się zapewnić busy dowożące dzieci do szkoły na czas prowadzenia prac na tym obszarze.

Co zrobić, gdy Twoje prawa zostały naruszone?

Jeśli nie przyjęto Cię do szkoły lub skreślono z listy studentów, możesz odwołać się od decyzji. Informacje o tym, gdzie się odwołać i jak to zrobić, otrzymasz wraz z decyzją.
Wnieś sprawę do sądu cywilnego. Możesz domagać się między innymi odszkodowania z powodu naruszenia zasady równego traktowania w dostępie do kształcenia zawodowego lub odszkodowania za naruszanie Twoich dóbr osobistych.
Gdy z powodu zewnętrznych oddziaływań Twój dostęp do edukacji został ograniczony (np. szkodliwe emisje pobliskiego przedsiębiorstwa lub hałas uniemożliwiający prowadzenie zajęć), wnieś sprawę do sądu cywilnego. Gdzie mogę uzyskać pomoc prawną?
Odpłatna pomoc prawna świadczona jest przez adwokatów lub radców prawnych. Osoby o niskich dochodach, mogą skorzystać jednak z nieodpłatnej porady. Nieodpłatną pomoc prawną świadczą między innymi:
punkty nieodpłatnej pomocy prawnej w każdym starostwie;
uniwersyteckie poradnie prawne.