Każdy człowiek ma prawo podjęcia pracy swobodnie wybranej i bycia pozbawionym pracy tylko w przypadkach uzasadnionych. Prawo to oznacza także brak przymusu podjęcia pracy.

Obowiązkiem państwa jest m.in.:

• rozwijanie programów poradnictwa zawodowego,
• rozwijanie programów szkolenia zawodowego i technicznego,
• prowadzenie polityki zmierzającej do pełnego i produktywnego zatrudnienia,
• prowadzenie polityki zmierzającej do stałego rozwoju gospodarczego, społecznego i kulturalnego.

Prawo to nie oznacza jednak, że każdy może domagać się zatrudnienia w wybranej przez siebie pracy.

Ponadto prawo to jest powiązane z zakazem pracy przymusowej.

Prawo do pracy jest realizowane w firmie, gdy:

• procedury rekrutacji i awansu opierają się na obiektywnych kryteriach związanych z wykształceniem, kwalifikacjami i wynikami w pracy,
• zatrudnienie odbywa się zgodnie z wymogami prawa,
• pracownicy są zwalniani w sposób zgodny z prawem i uzasadniony,
• pracownicy mogą realizować prawo do rozwoju kompetencji zawodowych,
• przestrzega się zasady równego traktowania,
• stosowane są rozwiązania ułatwiające pracownikom łączenie życia zawodowego i prywatnego.

Zarząd firmy A zauważył, że znaczna część postepowań przed sądem pracy, także dotyczących rozwiązania umowy, kończy się ugodą. W związku z tym powołano komisję pojednawczą, która w razie sporu ma za zadanie doprowadzić do ugody. Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy, jeśli do ugody nie dojdzie, komisja może przekazać wniosek do sądu pracy.

Firma zatrudnia pracowników głównie na podstawie umowy o świadczenie usług lub współpracuje z samozatrudnionymi, mimo że warunki pracy w pełni odpowiadają umowie o pracę. W szczególności pracownicy mają stałe godziny pracy, muszą wykonywać pracę osobiście i każdy podlega osobie, która kieruje i organizuje pracę.

Na skutek fuzji firma wprawdzie się powiększa, ale konieczna jest zmiana struktury i zwolnienie ponad 10% załogi. Pracodawca ustala regulamin zwolnień grupowych zawierający jasne kryteria doboru pracowników do zwolnień. Oferuje także program odejść dobrowolnych, w ramach którego zgłaszający się pracownicy otrzymują dofinansowanie szkolenia, które pozwoli im zdobyć zawód, w którym łatwo o zatrudnienie.

1. Na poziomie firmy 

• Jeśli działa związek zawodowy, nawet pracownik niebędący jego członkiem może tam złożyć skargę.
• Można także skorzystać z wewnętrznego systemu zgłaszania skarg, jeśli taki funkcjonuje w firmie.
• Jeśli zakład pracy objęty jest działaniem Europejskiej Rady Zakładowej, pracownicy za jej pośrednictwem mogą złożyć skargę do zarządu centralnego.

2. Skarga do organu niesądowego
   • Nieprawidłowości można zgłosić do Państwowej Inspekcji Pracy.
   • Jeśli pracodawca wyrazi zgodę, można przeprowadzić mediacje.
   • Można złożyć zawiadomienie do Krajowego Punktu Kontaktowego OECD[1] (Procedura skargowa jest opisana tu[2]).
3. Sąd

• Jeżeli umowa pomimo nadania innej nazwy jest faktycznie umową o pracę, można wystąpić do sądu pracy o ustalenie istnienia stosunku pracy.
• Zastępowanie umowy o pracę innymi umowami i rażące naruszenie przepisów o rozwiązywaniu umowy o pracę stanowią wykroczenia. Można je zgłosić do Inspekcji Pracy.

Jeśli naruszenie prawa do wypoczynku jest złośliwe lub uporczywe, to jest przestępstwem. O popełnieniu przestępstwa można zawiadomić Inspekcję Pracy, Policję lub Prokuraturę.

Art. 6 Międzynarodowego Paktu Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych

Zakaz pracy przymusowej i obowiązkowej

Prawo to jest powiązane z:

Art. 1 Europejskiej Karty Społecznej (Dz.U. 1999, nr 8, poz. 67)(prawo do pracy)

Art. 9 Europejskiej Karty Społecznej (prawo do poradnictwa zawodowego)

Art. 24 Europejskiej Karty Społecznej (prawo do ochrony w przypadku zwolnienia z pracy)

Art. 31 Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej

Inne standardy

Art. 23 ust. 1 Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka

Art. 24  Konstytucji RP (zasada ochrony pracy) oraz art. 65 i art. 66

Art. 10 §1 Kodeksu pracy