Prawo do odpowiedniego poziomu życia

The right to an adequate standard of living

Право на достаточный жизненный уровень

Tradycyjne rozumienie prawa w relacji państwo – jednostka

Państwo ma obowiązek zagwarantować człowiekowi standard życia, który umożliwia zaspokojenie jego podstawowych potrzeb fizycznych i psychicznych. Zakres prawa obejmuje zapewnienie1:

  • schronienia umożliwiającego życie w bezpieczeństwie, pokoju i godności
  • pokarmu wolnego od szkodliwych substancji, którego ilość oraz jakość zaspokaja potrzeby żywieniowe;
  • odzienia, odpowiedniego między innymi ze względu na wiek, niepełnosprawność lub wykonywany zawód2;
  • dostępu do wody i urządzeń wodnych na równych zasadach oraz bezpieczeństwa korzystania z nich.

Jak to prawo rozumieć w kontekście biznesu?

W kontekście biznesu prawo to obejmuje:

  • zapewnienie pracownikom dostępu do odpowiedniego jedzenia, jeśli lokalizacja lub godziny pracy przedsiębiorstwa utrudniają pracownikom samodzielne zdobycie jedzenia;
  • zapewnienie pracownikom pełnowartościowego pokarmu, jeśli przedsiębiorstwo jest jedynym łatwo dostępnym źródłem pożywienia;
  • zapewnienie, że działalność przedsiębiorstwa nie wpływa negatywnie na dostęp do pożywienia lub wody społeczności lokalnych i regionalnych (np. zanieczyszczanie wód gruntowych, zanieczyszczanie gleby);
  • zapewnienie pracownikom odpowiedniego i darmowego odzienia, jeśli wymagają tego ich obowiązki zawodowe, a noszenie codziennych ubrań jest niedozwolone;
  • zapewnienie pracownikom mieszkań w racjonalnej odległości od miejsca pracy oraz warunków mieszkaniowych zgodnych z przepisami prawa, w szczególności zagwarantowanie odpowiedniej infrastruktury sanitarnej, bezpieczeństwa, powierzchni, oświetlenia i wentylacji, jeśli przedsiębiorstwo udostępnia takowe mieszkania pracownikom;
  • zapewnienie pracownikom dostępu do wody, zarówno do celów spożywczych jak i, szczególnie, gdy nie mają do niej dostępu poza pracą, aby umożliwić umycie się;
  • powstrzymanie się od przymusowych eksmisji osób z ich mieszkań bez gwarancji reprezentacji prawnej oraz prawa do rzetelnego procesu3.

Przykład pozytywny

Przedsiębiorstwo X oferuje swoim klientom meble oraz produkty budowlane. Firma doskonale orientuje się w cenach surowców niezbędnych do wybudowania domu oraz rynkowych kosztach zakupu mieszkania. Aby wesprzeć swoich pracowników w nabyciu pierwszego mieszkania lub domu, przedsiębiorstwo powołało do życia specjalny fundusz, dzięki któremu pracownicy mogą uzyskać pomoc finansową przy gromadzeniu wkładu własnego na zakup nieruchomości.

Przykład negatywny

Firma Y, fundusz inwestycyjny specjalizujący się w budownictwie mieszkaniowym, rozważa stworzenie dużego osiedla mieszkaniowego. Projekt spotyka się ze sprzeciwem obecnych mieszkańców miejscowości, którzy od lat regularnie zmagają się z suszą i obawiają się pogłębienia dotychczasowych problemów w związku z osiedleniem się nowych mieszkańców. Mimo istniejących zagrożeń przedsiębiorstwo decyduje się na realizację inwestycji.

Jakie działania, zgodnie z Wytycznymi ONZ dot. biznesu i praw człowieka, powinna podjąć firma? (przeciwdziałanie, łagodzenie skutków)

Pracownicy firmy Z informują kadrę menedżerską, iż planowana inwestycja może zagrozić gospodarce wodnej w regionie. Przed podjęciem decyzji o realizacji projektu przedsiębiorstwo decyduje się na przeprowadzenie rozmów z lokalną społecznością, aktywistami i ekspertami na temat skutków inwestycji i możliwości minimalizacji jej negatywnego oddziaływania. W porozumieniu ze społeczeństwem obywatelskim kierownictwo przedsiębiorstwa decyduje się na realizację inwestycji oraz przeznacza umówione środki na dofinansowanie naturalnych metod retencji wody oraz dalszych badań na metodami ograniczania skutków suszy w regionie.

Co zrobić, gdy Twoje prawa zostały naruszone?

Na poziomie firmy

  • Sprawdź, czy istnieje w firmie bezpieczny system składania skarg i skorzystaj z niego.
  • Możesz powstrzymać się od wykonywania pracy, jeśli warunki pracy są niebezpieczne.

Zgłoś nieprawidłowości do Państwowej Inspekcji Pracy

Wnieś sprawę do sądu cywilnego
Możesz domagać się między innymi odszkodowania z tytułu wypadku przy pracy, zadośćuczynienia za pogorszenie się stanu Twojego zdrowia lub zaprzestania naruszania Twoich dóbr osobistych.

Jeśli uważasz, że zostało popełnione przestępstwo, zgłoś swoje podejrzenia na policję lub do pobliskiej prokuratury.

Jeśli odmówiono Ci świadczeń z systemu pomocy społecznej, odwołaj się do właściwego organu, a następnie do sądu administracyjnego. Informacje o tym, gdzie się odwołać i jak to zrobić, otrzymasz wraz z decyzją odmowną.

Jeśli otrzymałeś wyrok nakazujący eksmisję, możesz odwołać się od niego do drugiej instancji.

Prawo międzynarodowe

Inne standardy: 

  • art. 25 Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka

Prawo polskie

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej:

  • art. 67 ust. 2 (prawo do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy)
  • art. 68 (prawo do ochrony zdrowia)
  • art. 71 ust. 1 (prawo rodziny znajdującej się w szczególnie trudnej sytuacji materialnej do pomocy ze strony władz publicznych)
  • art. 75 (obowiązek prowadzenia polityki mieszkaniowej)
  • art. 30 (godność człowieka jako źródło wolności i praw człowieka)
[1] A. Ploszka, Prawo do odpowiedniego poziomu życia – druga strona wolności od ubóstwa [w:] Publicznoprawny status jednostki skrajnie ubogiej, Warszawa 2019.
[2] The Right to An Adequate Standard of Living, Icelandic Human Rights Centre
[3] Essential Steps for Business to Respect Human Rights, s. 9, pkt 22.

Współpracowaliśmy z:

Skip to content