Tradycyjne rozumienie prawa w relacji państwo – jednostka

Prawo do udziału w życiu kulturalnym oraz korzystania z osiągnięć postępu naukowego odnosi się zarówno do osób, jak i zbiorowości.

Przez kulturę należy rozumieć wszelkie elementy, za pomocą których osoba lub zbiorowość wyraża swoje człowieczeństwo, tożsamość lub światopogląd (np. język, muzyka, środowisko naturalne, obyczaje). Na prawo do udziału w życiu kulturalnym składają się: uczestnictwo w życiu kulturalnym, dostęp do życia kulturalnego i umożliwienie wnoszenia wkładu w życie kulturalne. Rolą państwa jest nieingerowanie w życie kulturalne człowieka oraz podejmowanie działań, które ułatwią mu realizację pełni jego praw.

Prawo do korzystania z osiągnięć postępu naukowego obejmuje z kolei zagwarantowanie wolności badań naukowych oraz ich rozpowszechniania, a także korzystanie z zastosowań wypracowanego postępu naukowego oraz ochronę przed nadużyciami nauki i jej destrukcyjnymi zastosowaniami. Społeczeństwo powinno czerpać z dobrodziejstw nauki oraz współokreślać zastosowanie wyników badań naukowych. W związku z tym państwo zobowiązane jest zarówno do poszanowania wolności naukowej i jej wspierania, jak i ochrony ludzi przed osiągnięciami sprzecznymi z prawami człowieka i jego godnością.

Jak to prawo rozumieć w kontekście biznesu?

W kontekście biznesu prawo to obejmuje1:

  • zapewnienie, że plany i działania biznesowe nie wpłyną negatywnie na istniejące obiekty kulturowe lub miejsca istotne z perspektywy dziedzictwa kulturowego;
  • zapewnienie osobom pracowniczym możliwości uczestnictwa w życiu kulturalnym w miejscu pracy, jeśli wyklucza to lokalizacja przedsiębiorstwa;
  • rozważenie, jak własność intelektualna i technologia przedsiębiorstwa mogą przyczynić się do rozwoju społecznego bez naruszania interesów przedsiębiorstwa.

Przykład pozytywny

Firma A decyduje się na uwolnienie patentu na lek przeciw zaraźliwej chorobie, który został opracowany przy znacznym współudziale środków publicznych.

Firma X wspiera badania w określonym obszarze nauki. Warunkiem uzyskania grantu jest zobowiązanie się do publikacji wyników badań, (współ)finansowanych z tych środków, wyłącznie w czasopismach zapewniających otwarty dostęp do publikowanych w nich artykułów.

Przykład negatywny

Spółka B poszukuje nowego dostawcy półprzewodników. Mimo informacji, że jeden z potencjalnych dostawców wykorzystuje pracę przymusowo reedukowanej ludności rdzennej (by m.in. doprowadzić do zaniku jej tożsamości kulturowej), ze względów cenowych podejmuje decyzję o rozpoczęciu z nim współpracy.

Jakie działania, zgodnie z Wytycznymi ONZ dot. biznesu i praw człowieka, powinna podjąć firma? (przeciwdziałanie, łagodzenie skutków)

Przedsiębiorstwo C planuje rozszerzyć dotychczasowy obszar swojego wydobycia. W procesie badania środowiskowych uwarunkowań przedsięwzięcia wychodzi na jaw, że planowana inwestycja ograniczać będzie dostęp lokalnej społeczności do pobliskich łąk mających duże znaczenie kulturowe. Spółka w porozumieniu z lokalnymi przedstawicielami uwzględnia w planie inwestycji ścieżki, które umożliwią swobodny dostęp do istotnych kulturowo miejsc.

Co zrobić, gdy Twoje prawa zostały naruszone?

Co możesz zrobić, gdy naruszono Twoje prawa?

  • Sprawdź, czy istnieje w firmie bezpieczny system składania skarg i skorzystaj z niego.
  • Wnieś sprawę do sądu cywilnego. Możesz domagać się między innymi odszkodowania z powodu dyskryminacji ze względu na wyznanie, pochodzenie etniczne lub narodowościowe lub odszkodowania za naruszanie Twoich dóbr osobistych.
  • Jeśli uważasz, że zostało popełnione przestępstwo (np. niszczenie chronionych obiektów, nawoływanie do nienawiści, przemoc lub groźba z powodu przynależności do mniejszości, dyskryminacja wyznaniowa), zgłoś swoje podejrzenia na policję lub do pobliskiej prokuratury.
  • Jeśli inwestycja może naruszyć Twoje prawa, spróbuj przystąpić do postępowania administracyjnego o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach (jeśli jest prowadzone) lub o wydanie decyzji inwestycyjnej i przeciwstawić się jej. Informację jak to zrobić uzyskasz w urzędzie, u adwokata lub radcy prawnego.
  • Jeśli pracujesz w przedsiębiorstwie wielonarodowym, złóż zawiadomienie o naruszeniach do Krajowego Punktu Kontaktowego OECD ds. odpowiedzialnego biznesu

 

Odpłatna pomoc prawna świadczona jest przez adwokatów lub radców prawnych. Osoby o niskich dochodach mogą skorzystać z nieodpłatnej porady. Nieodpłatną pomoc prawną świadczą między innymi: 

Prawo polskie

Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (tekst jednolity Dz.U. z dnia 19 marca 2021, poz. 710)

[1] Essential Steps for Business to Respect Human Rights, s. 10, pkt 25–26.

Współpracowaliśmy z:

Skip to content