27. Prawo skazanych do humanitarnego traktowania

Tradycyjne rozumienie prawa w relacji państwo – jednostka

Wszystkie osoby pozbawione wolności powinny być traktowane w sposób humanitarny, z poszanowaniem ich godności, a także bezpieczeństwa osobistego.

Pojęcie pozbawienia wolności obejmuje odbywanie kary pozbawienia wolności, a także m. in. tymczasowe aresztowanie oraz zatrzymanie.1

System penitencjarny powinien mieć na celu poprawę i rehabilitację społeczną skazanych, a także ma zapewniać nauczanie, szkolenie, reedukację, poradnictwo zawodowe, a nawet dawać możliwość pracy poza murami zakładu karnego.2

Jak to prawo rozumieć w kontekście biznesu?

Zatrudnienie skazanych traktowane jest jako jeden z podstawowych środków oddziaływania na odbywających karę pozbawienia wolności.3

Skazani mogą być zatrudniani na różnych podstawach prawnych:

  • na podstawie skierowania do pracy (tj. decyzji administracyjnej),
  • na podstawie umowy o pracę
  • lub na podstawie umowy prawa cywilnego.

Praca może być wykonywana zarówno w przywięziennych zakładach pracy, jak i w prywatnych przedsiębiorstwach.

Skazani mają prawo do wynagrodzenia za pracę, urlopu, bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, ubezpieczenia społecznego, w tym świadczeń w razie wypadku przy pracy. Gdy praca jest wykonywana na podstawie umowy o pracę, przysługują im takie same uprawnienia jak innym pracownikom.

Praca skazanych nie powinna mieć charakteru dolegliwości i musi podlegać takiej samej ochronie jak praca na wolności.4 Pracowników wykonujących karę nie można dyskryminować z tego względu, że wykonują karę.

Przykład pozytywny

Zakład stolarski współpracuje z państwową szkołą zawodową w ramach praktyk w celu przygotowania do egzaminu zawodowego osób dorosłych. Przyjmuje także do przyuczenia zawodowego chętnych więźniów z pobliskiego zakładu karnego. Mimo że prawo pozwala na wypłacanie im niższego wynagrodzenia niż pozostałym pracownikom, firma wypłaca im wynagrodzenie takiej samej wysokości. Nawet gdyby jednak tak nie było, , dzięki tej pracy mają możliwość uzyskać  przydatne kwalifikacje zawodowe.

Przykład negatywny

Dyrektor zakładu karnego wyraził zgodę na zatrudnienie w firmie Z na podstawie umowy o pracę grupy trzech więźniów. Więźniowie i przyszły pracodawca uzgodnili, że będą wykonywać prace budowlane w mieszkaniach w nowo wybudowanym bloku.

Niedługo po przystąpieniu skazanych do pracy okazało się, że niezgodnie z umową więźniowie kierowani są także do innych prac, w tym prac na wysokości, pomimo że nie mają do nich uprawnień ani nie przeszli odpowiedniego przeszkolenia.

Jakie działania, zgodnie z Wytycznymi ONZ dot. biznesu i praw człowieka, powinna podjąć firma? (przeciwdziałanie, łagodzenie skutków)

Jeśli w firmie pracują osoby pozbawione wolności, należy je traktować tak samo jak innych pracowników – mają bowiem wszystkie prawa związane z pracą, jakie mają pracownicy nieskazani za żadne przestępstwa. W szczególności należy zapobiegać sytuacjom, w których byłyby obrażane lub nękane przez innych zatrudnionych.

Doszło do negatywnego wpływu na Twoje prawa człowieka. Co możesz zrobić, żeby domagać się zaprzestania naruszania/naprawienia szkody/zadośćuczynienia /odszkodowania itd.

1. Na poziomie firmy

  • Pracownicy w razie problemów mogą zwrócić się do związku zawodowego.
  • Utrudnianie lub uniemożliwianie realizacji tego prawa można zgłosić także do rzecznika etyki lub innego organu utworzonego do zgłaszania nieprawidłowości.
  • Jeśli zakład pracy objęty jest działaniem Europejskiej Rady Zakładowej, pracownicy za jej pośrednictwem mogą złożyć skargę do zarządu centralnego.

2. Skarga do organu niesądowego

  • Naruszenia praw pracowniczych można zgłosić do Państwowej Inspekcji Pracy.
  • Jeśli pracodawca wyrazi zgodę, można przeprowadzić mediacje i w ich ramach wypracować rozwiązanie akceptowalne dla obu stron.
  • Można złożyć zawiadomienie do Krajowego Punktu Kontaktowego OECD5 (procedura skargowa jest opisana tu6).
  • Można złożyć skargę do Rzecznika Praw Obywatelskich7 (informacje o trybie składania skargi znajdują się tu8).

3. Sąd

  • W przypadku naruszenia praw pracowniczych każdy pracownik może złożyć pozew do sądu pracy domagając się odszkodowania, zadośćuczynienia lub – gdy sprawa dotyczy zwolnienia z pracy – także przywrócenia do pracy.
  • Podejmowane przez dyrektora zakładu karnego decyzje w przedmiocie skierowania do pracy, wyrażenia zgody na zatrudnienie, cofnięcia tej zgody itp. są decyzjami z zakresu prawa karnego wykonawczego. Jeśli skazany się z nimi nie zgadza, może je zaskarżyć do sądu penitencjarnego (wydział sądu okręgowego, mający uprawnienia orzecznicze względem osób skazanych).

Prawo polskie

Współpracowaliśmy z:

Skip to content